اثربخشی آموزش مهارت‌های مدیریت رفتار به مادران بر کاهش نشانه‌های اختلال نقص توجه و بیش فعالی کودکانشان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج

2 دانشگاه علوم مالزی

چکیده

چکیدههدف: هدف پژوهش تعیین میزان اثربخشی آموزش مهارت­‌های مدیریت رفتار به مادران بر کاهش نشانه‌­های اختلال نقص توجه و بیش­‌فعالی کودکان­‌شان بود. روش: روش مطالعه شبه‌­آزمایشی با گروه گواه و طرح پیش‌­آزمون، پس‌­آزمون و پیگیری 2 ماهه بود. جامعه آماری 82 نفر از مادران کودکان 9 تا 11 ساله بود که در طی سال‌­های 93-92 به همراه کودک دچار اختلال نقص توجه و بیش­‌فعالی خود به دفتر مشاورۀ نویسنده مسئول مراجعه کرده بودند و از سوی روان­‌شناس و روان‌پزشک، اختلال کودک آن­‌ها نقص توجه و بیش­‌فعالی تشخیص داده شده بود. از میان مادران، 30 مادر که شرایط ورود به این پژوهش را داشتند به‌­صورت تصادفی ساده انتخاب و پس از همتاسازی به گروه آزمایشی و گواه تقسیم شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه­ علائم مرضی کودک گادو و اسپرافکین (1995) و برنامه مدیریت رفتاری به والدین بارکلی (2005) بود که در 9 جلسه، هر جلسه 90 دقیقه و هفته‌­ای یک­بار به مادران گروه آزمایش آموزش داده شد. برای تحلیل داده‌­ها از تحلیل واریانس مختلط تکرار سنجش استفاده شد. یافته­‌ها: نتایج نشان داد نشانه­‌های بیش‌­فعالی، تکانش‌گری و نقص توجه کودکانِ مادران آموزش‌­دیده، در مقایسه با گروه گواه و پیش‌­آزمون کاهش یافته و این نتایج در دوره پیگیری 2 ماهه نیز پایدار مانده است. نتیجه­‌گیری: می‌­توان برنامه مهارت‌­های مدیریتی مادران را روش موثری و مفیدی جهت کاهش نشانه­‌های اختلال نقص توجه، تکانش‌گری و بیش‌­فعالی کودکان دچار این اختلال دانست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of behavior management skills training for mothers to reduce the symptoms attention deficit/ hyperactivity disorder in their children

چکیده [English]

Abstract
Aim: The purpose of this study was to determine the effectiveness of behavioral parent training program for mothers on signs of attention deficit and hyperactivity disorder (ADHD) on their children. Method: The method was quasi-experimental using a pre- and posttest design with control group and had a two-month follow-up. Mothers of 30 children aged 9 to 11 suffering from ADHD were randomly selected from a group of 280, who came to Dr. Danesh counseling office with professional employment permit from counseling & psychology organization during 2011 till 2013; with diagnosis of ADHD verified by psychologist and psychiatrist. The children and their mothers were divided randomly into two groups: control group and experimental group. Measure: The measure of collecting information was Gado & Spriaphkin morbid symptoms questionnaire (1995).Evaluation took place before and after intervention, and two-month follow-up stages. The intervention was the parent training program developed by Barkley (2005).Mothers of experimental group were trained for 9 sessions. Mothers of control group didn’t receive any intervention. The data was analyzed using covariance method. Findings: The results showed that signs of impulsivity, attention deficit in children of trained mothers were decreased in comparison with control group and pretest. These findings were also observed in the two-month follow-up. Conclusion: Based on the results, this program is an effective method for decreasing signs of attention deficit disorder, hyperactivity in children who suffer from attention deficit disorder and hyperactivity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • attention deficit
  • hyperactive
  • management skills education
  • mothers

مراجع

  1. حق رنجبر، فرخ.، کاکاوند، علیرضا و دانش، عصمت. (1390). مقایسه خودکارآمدی، اختلال هیجانی و احساس تنهایی در دانش آموزان دچار ناتوانی یادگیری و عادی. فصلنامه روان شناسی کاربردی. سال 5، شماره 4(20): 58-42.
  2. دانش، عصمت.، کاکاوند، علیرضا.، سلیمی نیا، علیرضا.، سابقی، لیلا و سهیمی، مهیاس. (1393). رابطه بین پنج عامل شخصیت با شیوه‌های فرزندپروری در مادران کودکان دچار بیش فعالی و نقص توجه. اندیشه‌های نوین تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه الزهرا. 1(10): 25-9.
  3. دانش، عصمت.، معنوی شاد، مرجان.، خوشابی، کتایون.، و حسن زاده توکلی، محمدرضا. (1393). تاثیر سطوح خشم و شیوه‌های فرزندپروری مادران کودکان دچار ناتوانی‌های یادگیری و عادی بر خودپنداره فرزندان‌شان. فصلنامه خانواده پژوهی. 10(38): 196-175.
  4. دانش، عصمت.، تکریمی، زیبا.، و نفیسی، غلامرضا. ( 1386). نقش شیوه‌های فرزندپروری والدین در میزان افسردگی فرزندان‌شان. فصلنامه روا‌ن‌شناسی کاربردی. 1(2): 140-125.
  5. زرگری نژاد، غزاله.، و یکه‌یزدان دوست، رخساره. (1386). اثر بخشی آموزش والدین بر مشکلات رفتاری کودکان ADHD. مطالعات روان شناختی. 3(2): 48-29.
  6. سلیمی، جمال.، پورابراهیم، تقی.، و ادیب‌راد، نسترن. (1388). اثربخشی مشورت گروهی با مادران دارای کودک با اختلال بیش فعالی- کمبود توجه بر کاهش شدت نشانه‌های این اختلال و کاهش استرس مادران. فصلنامه تازه‌ها و پژوهش‌های مشاوره. 8(30): 99-83.
  7. شجاعی، ستاره.، همتی علمدارلو، قربان.، مرادی، شهرام.، و دهشیری، غلامرضا. (1387). شیوع اختلال-های رفتاری در دانش آموزان دوره ابتدایی استان فارس. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی. 8(2): 40-225.
  8. عربی، سمیه.، دانش، عصمت.، کاکاوند، علیرضا.، سلیمی‌نیا، علیرضا.، و امیرغفاری، مریم. (1392). اثربخشی آموزش مدیریت والدین بر کاهش علائم اختلال‌های بیرونی شده کودکان دچار نقص توجه/ بیش فعالی. نشریه علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی البرز، 2( 3): 146- 139.
  9. لرنر، ژانت. (1390). ناتوانی‌های یادگیری: نظریه‌ها، تشخیص و راهبردهای تدریس. ترجمه عصمت دانش، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. (تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی، 1997).
  10. محرری، فاطمه.، شهریور، زهرا.، و تهرانی‌دوست، مهدی. (1388). تاثیر آموزش برنامه تربیت سازنده به مادران بر مشکلات رفتاری کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی کم توجهی. اصول بهداشت روانی. 11( 41): 40-31.
  11. مهاجری، آتنا سادات.، پوراعتماد، حمیدرضا.، شکری، امید.، و خوشابی، کتایون. (1392). اثربخشی درمان تعامل والد- کودک بر خودکارآمدی والدگری مادران کودکان دچار درخودماندگی با کنش-وری بالا. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، بهار 7(1 پیاپی 25): 38-21.
  12. هوشور، پارسا.، به‌نیا، فاطمه.، خوشابی، کتایون.، میرزایی، هوشنگ.، و رهگذر، مهدی. (1388). تأثیر آموزش گروهی والدین کودکان 4-10 ساله مبتلا به اختلال نقص توجه بیش فعالی بر اختلال رفتاری فرزندانشان. مجله پژوهشی توانبخشی.10(3): 30-24.
  13. American Academy of Pediatrics. (2011). ADHD: Clinical practice guideline for the diagnosis, evaluation, and treatment of attention-deficit/hyperactivity disorder in children and adolescents. Process of care supplemental appendix. Pediatrics 128,SI1–SI21/http://pediatrics.aappublications.org/content/suppl/2011/10/11/
  14. Azadbakht, L., Rouhani, M.H., & Esmaillzadeh, A. (2012). Dietary Patterns and attention deficit hyperactivity disorder among Iranian Children. ZJRMS, 14(2): 21-30.
  15. Barkly, R.A. (2005). Attention deficit Hyperactivity disorder. Handbook for diagnosis and treatment. New York.
  16. Biederman, J., Mick, E., Surman, C., Doyle, R., Hammerness, P., Harpold, T., Dunkel, S.,Dougherty, M., Aleardi, M.,& Spencer, T.)2006(. A randomized, placebo-controlledtrial of OROS methylphenidate in adults with attention-deficit/hyperactivity disorder. Biological Psychiatry, 59, 829–835.
  17. Biederman, J.) 2005(. Attention-deficit/hyperactivity disorder: a selective overview: Biological Psychiatry, 57, 1215–1220.
  18. Brown, A., & Whiteside, S. (2007). Relations among perceived parental rearing behaviors, attachment style, and worry in anxious children. Journal of anxiety, 26, 340-348.
  19. Bussing, R., Mason, D. M., Bell, L., Porter, P. H., & Garvan, C. (2010). Adolescent outcomes of childhood attention-deficit/hyperactivity disorder in a diverse community sample. Journal of American Academy of child and Adolescent Psychiatry. 49,565-605.
  20. Crnic, K.A., Gaze, C., & Hoffman, C. (2005). Cumulative parenting stress across the preschool period Relations to maternal parenting and child behavior at age 5. Journal of Infant and Child Development 14(2), 117-132.
  21. Danforth, J.S., Harvey, b, E., Ulaszeke, W.R., & Mckee, T.E. (2006).The outcome of group parent training for families of children with attention deficit hyperactivity disorder and defiant/aggressive behavior. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 37,188-205.
  22. Danforth, J., Harvey, E., Wendy, R., Ulaszek, T., & McKee, T.E. (2006). The outcome of group parent training for families of deficit/aggressive behavior. Clinical Psychiatry, 37:188-205.
  23. Derosier, M., & Gilliom, M. (2006).Effectiveness of a parent training program for improving children’s social behavior. Journal Child Family Study, 10, 1-11.
  24. Fabiano, G. A., Pelham, W. E. Jr., Waschbusch, D. A., Gnagy, E. M., Lahey, B. B., Chronis, A. M., Onyango, A,N., Kipp, H., Lopez-Williams, A., & Burrows-Maclean, L. (2006). A practical measure of impairment: Psychometric properties of the impairment rating scale in samples of children with attention deficit hyperactivity disorder and two school-based samples. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology. Sep; 35(3):369-85.
  25. Fabiano, G. A. (2007). Father participation in behavioral parent training for ADHD: Review and recommendations for increasing inclusion and engagement. Journal of Family Psychology, Dec; 21(4):683-93. doi: 10.1037/0893-3200.21.4.683.
  26. Fabiano, G.A., Chacko, A., Pelham, W.E. Jr., Robb, J., Walker, K.S., Wymbs, F., Sastry, A.L., Flammer, L., Keenan, J.K., Visweswaraiah, H., Shulman, S., Herbst, L., & Pirvics, L. (2009). A comparison of behavioral parent training programs for fathers of children with attention-deficit/hyperactivity disorder, Behavior Therapy, Jun; 40(2):190-204. doi:10.1016/j.beth.2008.05.002. Epub 2008 Oct 31.
  27. Gill, A.M., Hyde, L.W., Shaw, D.S., Dishion, T.J, & Willson, N.W. (2008). The family check-up in early childhood: A case study of intervention process and change. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology. Oct; 37(4): 893–904. doi: 10.1080/15374410802359858.
  28. Granic, I., & Patterson, G. R. (2006). Toward a comprehensive model of antisocial development: A dynamic systems approach. Psychological Review, 113, 101–131.
  29. Johnstone, C., & Jassy, J. S. (2007). Attention deficit / hyperactivity disorder and academy oppositional/conduct problem: Links to parent-child interaction. Journal of the Canadian of Child and Adolescent psychiatry. 16, 74-79.
  30. Katz, N. (2009). Adult self-rating of the DSM-IV-TR symptoms of Attention deficit/ hyperactivity disorder. An item response theory perspective. Florida state University .http://ndltd.com. Accessed 2011.
  31. Langley K., Holmans, P.A., Van den Bre, M.B.M., & Thaper, A. (2007). Effects of the low birth weight, maternal smoking in pregnancy and social class on the phenotypic manifestation of attention-deficit/hyperactivity disorder and associated antisocial behavior: investigation in a clinical sample. BMC Psychiatry, 7: 26-30.
  32. Mohammad pour, E., Kasaei, F. (2013) .Family functioning in children with attention-deficit/ hyperactivity disorder: Procedia - Social and Behavioral Sciences, 84, 1864 – 1865.
  33. Nock, M. K., & Kazdin, A. E. (2005). Randomized controlled trial of a brief intervention for increasing participation in parent management training. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 73, 872– 879.
  34. O’Connor, B.C., Fabiano, G.A., Waschbusch, D.A., Belin, P.J., Gnagy, E.M., Pelham, W.E., Greiner, A.R., & Roemmich, J.N. (2014). Effects of a summer treatment program on functional sports outcomes in young children with ADHD. Journal of Abnormal Child Psychology, 42, 1005-1017.
  35. Owens, J.S., & Fabiano, G.A. (2011). School Mental Health Programming for Youth with ADHD: Addressing Needs across the Academic Career. School Mental Health, 3(3):111-116. DOI: 10.1007/s12310-011-9061-x
  36. Patterson, J., Mockford, C., & Stewart-Brown, S. (2005). Parent’s perceptions of the value of the Webster–Straton parenting program: A qualitative Study of a general practice based initiative child, care, health & development. Journal of Child Psychology, 31: 53-64.
  37. Pelham, W. E Jr., & Fabiano, G. A. (2008). Evidence-based psychosocial treatments for attention-deficit/hyperactivity disorder. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 37(1): 184-214.
  38. Polanczyk, G., de Lima, M.S., Horta, B.L., Biederman, J., &Rohde, L.A. (2007). The worldwide prevalence of ADHD: a systematic review and Meta regression analysis. Am. J. Psychiatry, 164, 942–948.
  39. Seipp, C.M., & Johnstone, C. (2005). Mother-son interactions in families of boys with attention-deficit/hyperactivity disorder with and without oppositional behavior. Journal of Abnormal Psychology, 33, 81-98.
  40. Trunzo, A. (2006). Engagement, parenting Skills and parent-child relations as mediators of the relationship between parental self-efficacy and treatment outcomes for children with conduct problems. Doctor of philosophy, Social work, The Graduate Faculty of Social Work, University of Pittsburgh.
  41. Van den Hoofdakker, B. J., Van der Veen-Mulders, L., Sytema, S., Emmelkamp, P.M., Minderaa, R.B., & Nauta, M.H. (2007). Effectiveness of behavioral parent training for children with ADHD in routine clinical practice: a randomized controlled study. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. Oct; 46(10):1263-71.
  42. Van den Hoofdakker, B. J., Nauta, M.H., Van der Veen-Mulders, L., Sytema, S., Emmelkamp, P.M., Minderaa, R.B., & Hoekstra, P.J. (2010). Behavioral parent training as an adjunct to routine care in children with attention-deficit/hyperactivity disorder: moderators of treatment response. J Pediatr Psychol. Apr; 35(3):317-26. doi: 10.1093/jpepsy/jsp060. Epub 2009 Jul 24.
  43. Van den Hoofdakker, B.J., Hoekstra, P.J., Van der Veen-Mulders, L., Sytema, S., Emmelkamp, P.M., Minderaa, R.B., & Nauta, M.H. (2014). Paternal influences on treatment outcome of behavioral parent training in children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Eur Child Adolesc Psychiatry. Nov; 23(11):1071-9. doi: 10.1007/s00787-014-0557-4. Epub 2014 May 31.
  44. Yahya, F., & Sochos, A. (2013). Adult attachment and constructive communication in parents of children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD). Procedia - Social and Behavioral Sciences, 97: 167-173.
  45. Zarei, J., Rostami, R., & Ghapanchi, A. (2010). Marital satisfaction in parents of children with attention deficit/hyperactivity disorder in comparison with parents of normal children. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 5: 744–747.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار