اثربخشی آموزش بازی درمانگری بومی‌شده بر تنیدگی مادران کودکان پیش‌دبستانی دچار کاستی توجه/فزون‌کنشی: مطالعه مقدماتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی واحدنجف آباد

2 دانشگاه تهران

3 دانشگاه اصفهان

چکیده

چکیدههدف: هدف پژوهش تعیین اثربخشی بازی درمانگری بومی­شده بر تنیدگی مادران کودکان دچار کاستی توجه/ فزون‌کنشی بود. روش: روش پژوهش آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و گروه گواه و جامعه آماری مادران دارای کودک دچار کاستی توجه/ فزون‌کنشی در 56 مرکز وابسته به آموزش و پرورش شهر نجف‌آباد در سال 94-1393 بود. به روش نمونه‌گیری تصادفی چندمرحله‌ای ابتدا 10 مرکز پیش‌دبستانی انتخاب شد، و سپس از میان 78 نفر از مادرانی که سابقه مراجعه به روان‌پزشک و روان‌شناس این مراکز را داشتند، با توجه به ملاک‌های ورود و خروج 24 مادر انتخاب و در دو گروه آزمایش و گواه جایکزین شد. ابزار پژوهش نسخه کوتاه تنیدگی والدین آبیدین، 1983، پرسشنامه وندربیلت، ولریچ، لامبرت، دوفینگ، بیکمن و سیمونز، 2003، نسخه کوتاه مصاحبه بالینی نیمه‌ساختاریافته تهرانی‌دوست، زرگری‌نژاد، خادمی و مطلق (1386) و بازی درمانگری بومی­شده رحیمی، غباری، افروز و فرامرزی (1394) بود که به مادران گروه آزمایش در طی 10 جلسه 90 دقیقه‌ای در هفته یک جلسه آموزش داده شد. داده‌ها با استفاده از تحلیل واریانس اندازه‌گیری‌های مکرر تحلیل شد. یافته‌ها: یافته‌ها تفاوت معناداری بین عملکرد دو گروه آزمایش و گواه در آشفتگی والدینی (06/56=F، 001/0=P)، تعامل (46/23=F، 003/0=P) و مشکلات فرزند (78/23=F، 02/0=P) در مرحله پس‌آزمون و پس از 5/2 ماه پیگیری نشان داد. نتیجه‌گیری: از آنجا که آموزش بازی درمانگری بومی شده با اصلاح و افزایش تعامل مادر-کودک باعث افزایش رضایت و کاهش تنیدگی مادران می­شود. از این­رو توصیه می­شود روان‌شناسان از این روش درمانی استفاده کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Associate professor, Faculty of psychology, University of Esfahan, Esfahan, Iran

نویسندگان [English]

  • Saeed Rahimi Pardanjani 1
  • Bagher Ghobari Bonab 2
  • G.A. Afrooz 3
  • Saeed Faramarzi 2
1 Assistant professor of clinical psychology, Islamic Azad University, Najaf Abad branch, Najaf Abad, Iran
2 Professor, Faculty of psychology, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Associate professor, Faculty of psychology, University of Esfahan, Esfahan, Iran
چکیده [English]

Aim: This present study aimed to examine the effectiveness of localized play therapy on the stress of mothers with attention deficit hyperactivity disorder preschool children. Method: The research design was pretest-posttest with a control group. Using the stratified random sampling and considering the inclusion and exclusion criteria of research, from among 56 preschool centers in Najafabad in 1394, 10 preschool centers were selected and in the second stage, from among 78 mothers of attention deficit hyperactivity disorder children with the history of referring to a psychologist or psychiatrist, 24 mothers were randomly selected and were randomly assigned into two groups experimental and control. The experimental group was presented with localized play therapy Rahimi, Ghobari, Afrooz, & Faramarzi (2015) for 10 sessions of 90 minutes one session a week while the control group received no treatment. Parenting stress index-short form, Abidin, 1983, attention deficit hyperactivity disorder Vanderbilt assessment scale parent form, Wolraich, lambert, Doffing, Bickman, & Simmons, 2003, and semi- structural clinical interviews Tehrani dost, zargari nejad, khademi & motlagh (2009) were used for data collection and the data were further analyzed using repeated measure design analysis and checking for the assumptions. Results: The results of the study indicated a significant difference between control and experimental group in parenting stress (F=56.06, P=0.001), interaction (F=23.45, P=0.003), and child problems (F=23.78, P=0.02) in the posttest and a two and half month follow-up. Conclusion: Since the localized play therapy, in the form of child-parent interaction, facilitates this interaction, it increases mother’s satisfaction and decreases their stress; therefore, this treatment procedure can be provided for psychologists.

کلیدواژه‌ها [English]

  • attention deficit
  • play
  • localized
  • Stress
  • hyperactivity

مراجع

  1. ابراهیمی، امیرعباس. (1389). مداخله زودهنگام برای کودکان آسیب دیده شنوایی. مجله تعلیم و تربیت استثنایی، 10(12): 46-33.
  2. اصغری نکاح، محسن. (1388). کاربردهای آموزشی-ترمیمی بازی‌های بومی‌شده ایران در آموزش و توان‌بخشی کودکان دارای نیازهای ویژه. مجله تعلیم و تربیت استثنایی، 9(1): 14-3.
  3. تهرانی‌دوست، مهدی.، زرگری‌نژاد، غزاله.، خادمی، مژگان.، و مطلق، ماریا. (1386). حافظه بینایی کودکان مبتلا به اختلال بیش‌فعالی-کم‌توجهی در مقایسه با افراد طبیعی. تازه‌های علوم شناختی، 9(3): 35-26.
  4. حسین‌زاده ملکی، زهرا.، مشهدی، علی.، سلطانی‌فر، عاطفه.، محرری، فاطمه.، و غنایی، علی. (1392). آموزش حافظه کاری، برنامه آموزش والدینی بارکلی و ترکیب این دو بر بهبود حافظه کاری کودکان ADHD. فصلنامه تازه‌های علوم شناختی، 15(4): 63-53.
  5. حمیدیان‌ جهرمی، نادر. (1391). تأثیر بازی‌های بومی‌سازی‌شده و محلی بر رشد ادراک بصری- حرکتی دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی آمادگی و سال اول ابتدایی شهر شیراز. مجله تعلیم و تربیت استثنایی. 11(2): 38-29.
  6. دانش، عصمت.، حکیمی، زهرا.، شمشیری، مینا.، و سلیمی‌نیا، نرگس. (1394). اثربخشی آموزش مهارت‌های مدیریت رفتار به مادران بر کاهش نشانه‌های اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی کودکان‌شان. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، 9(2 پیاپی 34): 41-25.
  7. رحیمی، سعید.، غباری‌بناب، باقر.، افروز، غلام‌علی.، و فرامرزی، سالار. (1394). بررسی و مقایسه اثربخشی مداخله خانواده‌محور مبتنی بر بازی درمانگری بومی‌سازی‌شده بر تنیدگی مادران و نشانه‌های بالینی کودکان پیش‌دبستانی دچار اختلال کاستی توجه/فزون‌کنشی و کودکان دچار اختلال رفتار بی قراری. رساله دکتری تخصصی روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی. دانشکده علوم انسانی. دانشگاه آزاد اسلامی علوم و تحقیقات تهران.
  8. رضازاده، مریم‌السادات.، کلانتری، مهرداد.، و نشاط‌دوست، حمیدطاهر. (1386). تأثیر بازی‌های آموزش تمرکز فکر بر کاهش شدت علائم ADHD. مجله روان‌شناسی. 11(3): 351-337.
  9. روشن، مریم.، آقایوسفی، علی‌رضا.، علی‌پور، احمد.، و رضایی، اکبر. (1394). اثربخشی مقابله درمانی مادران بر مشکلات عاطفی رفتاری و رفتار جامعه‌پسند کودکان. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی. 9(4 پیاپی 36): 17-1.
  10. سپهری‌نسب، زهرا.، و سهرابی، فرامرز. (1395). اثربخشی مدیریت استرس به‌شیوه شناختی رفتاری بر سلامت روان‌شناختی و تکانش‌گری معتادان. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی. 10(1 پیاپی 37): 19-1.
  11. سهرابی شگفتی، نادره. (1390). روش‌های مختلف بازی درمانگری و کاربرد آن در درمان اختلال‌های رفتاری و هیجانی کودکان. روش‌ها و الگوهای روان‌شناختی، 1(4): 58-41.
  12. شکوهی‌یکتا، محسن.، اکبری‌زردخانه، سعید.، پرند، اکرم.، و پوران، فاطمه. (1391). ارتقاء تعامل والدین و فرزندان آن‌ها با استفاده از آموزش روش‌های نوین والدگری. روش‌ها و الگوهای روان‌شناختی، 3(2 پیاپی 10): 14-1.
  13. شوشتری، مژگان.، عابدی، احمد.، گلشنی، فرشته.، و اهرمی، راضیه. (1390). اثربخشی مداخله‌های زودهنگام مبتنی بر بازی‌های کودک‌محور بر میزان بیش‌فعالی-تکانش‌گری کودکان پیش‌دبستانی. فصلنامه افراد استثنایی، 2(1): 117-103.
  14. علی‌اکبری، مهناز.، علی‌پور، احمد.، اسماعیل‌زاده، مریم.، و محتشمی، طیبه. (1392). اثربخشی آموزش فرزندپروری مثبت بر تنیدگی مادران کودکان دارای اختلال بیش‌فعالی/ نقص توجه در شهر کرج. فصلنامه کودکان استثنایی، 13(4): 31-23.
  15. علی‌زاده، حمید. (1391). تدوین برنامه آموزش والدین برای خانواده‌های دارای فرزندان با اختلال نارسایی توجه/بیش‌فعالی و تأثیر آن بر کاهش نشانه‌ها و کارکرد خانواده. مجله افراد استثنایی، 2(7): 67-43.
  16. فدایی، زهرا.، دهقانی، محسن.، طهماسیان، کارینه.، و فرهاد، فاطمه. (1388). بررسی ساختار عاملی، اعتبار و روایی نسخه کوتاه-شاخص استرس فرزندپروری مادران کودکان عادی 12-7 سال. تحقیقات علوم رفتاری، 8(2): 93-81.
  17. فرانک، سی ورهالتس. و جان ون، درانده. (1392). مقیاس‌های ارزیابی روان شناختی و روان پزشکی کودکان و نوجوانان. ترجمه سالار فرامرزی، طاهره حیدری و سکینه لیله‌سر. اصفهان: جهاد دانشگاهی. (تاریخ انتشار به‌زبان اصلی، 2006).
  18. کاکاوند، علی‌رضا.، نظری، فاطمه.، و مشهدی‌فراهانی، ملکه. (1394). رابطه طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه با شیوه فرزندپروری مادران و اختلال‌های بیرونی‌شده فرزندان‌شان. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی. 9(2 پیاپی 34): 135-115.
  19. کنگرلو، مهناز.، لطفی‌کاشانی، فرح.، و وزیری، شهرام. (1391). تأثیر آموزش خانواده در کاهش مشکلات رفتاری کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی. مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، 22(3): 220-216.
  20. لندرث، گری. (1393). بازی درمانگری-هنر ارتباط با کودکان. ترجمه شهناز محمدی و کبری جمشیدی. تهران: انتشارات روان. (تاریخ انتشار به‌زبان اصلی، 2012).
  21. کیمیایی، علی.، و بیگی، فاطمه. (1389). مقایسه کارکردهای خانوادگی مادران کودکان سالم و بیش‌فعال/ نقص توجه. مجله علوم رفتاری، 4(2): 147-141.
  22. نصیری، غفار.، زاده‌محمدی، علی.، و شهیدی، شهریار. (1394). اثربخشی مداخله روان‌شناختی وحدت‌مدار بر تنیدگی و رابطه مادر-کودک مادران کودکان درخودمانده. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، 9(1 پیاپی 33): 40-23.
  23. American psychiatric association. (2013). Diagnostic statistic manuel of mental disorders-V (DSM-V). Washington, DC. London, England. www.psych.org.
  24. Akbari, H., Khalaji, H., & Shafizadeh, M. (2007). Effect of local and country games ondevelopment of dispalcement skills in 7-9 year-old boys. Journal of Harakat, 9(2): 35-46.
  25. Alijani, A., Rahmani, M., & Ghahari, S. (2013). The effectiveness of mother’s cognitive–behavioral group interventions on the number of ADHD children’s behavioral problems. Procardia Social and Behavioral Sciences, 21(4): 874-878.
  26. Barkley, R. A. (2013). Taking charge of attention deficit/hyperactivity disorder (ADHD): The complete, authoritative guide for parents. New York: Guilford Publications.
  27. Bratton, S.C., & Dafoe, E.C. (2016). Play therapy. Play therapy-encyclopedia of mental health (second edition). 278-283.
  28. Bulotsky-Shearer, R. J., Bell, E. R., Romero, S. L., & Carter, T. M. (2012). Preschool interactive peer play mediates problem behavior and learning for low- income children. Journal of Applied Developmental Psychology, 33(1): 53-65.
  29. Chin Lee, P. (2013). Parent- child intervention of mother’s with depression and their children with ADHD. Research in Development Disability. 6(4): 656- 668.
  30. Craig, F., Operto, F., Giacomo, A., Margari, L., Frolli, A. (2016). Parenting stress among parents of children with neurodevelopment disorders. Journal of Psychiatry Research, 242(1): 121-129.
  31. Grey, P. (2011). The decline of play and the rise of psychopathology in children and adolescents. American Journal of Play, 3(4): 443-449.
  32. Dutray, B. (2012). Back to school stress survey in parents of children with and without ADHD: Result from France and differences compared with others countries. Neuropsychiatries Delenfance Etdel Adolescence, 60(1): 254-309.
  33. Halperin, J. M., & Healey, D. M. (2011). The influences of environment enrichment, cognitive enhancement, and physical exercise on brain development: can we alter the developmental trajectory of ADHD. Neuroscience and Bio Behavioral Reviews, 35(1): 621-634.
  34. Luccherino, L., Mancini, F., & Mercurio, C. (2011). Parent-training intervention among a group of parents of children with ADHD. Child and Adolescent Psychiatry. 4(1):397-398.
  35. Eggum-Wilkens, N. D., Fabes, R. A., Castle, S., Zhang, L., Hanish, L. D., & Martin C. L. (2014). Playing with others: Head start children’s peer play relations with kindergarten school competence. Early Childhood Research Quarterly, 29(3): 345- 356.
  36. Ferreira, J.M., Makinen, M., & Amorim, K.D.S. (2016). Intellectual disability in kindergarten: possibilities of development through pretend play. Procedia-Social and Behavioral Sciences. 217(1): 487-500.
  37. Health, C. L, Curtis, D. F, & McPherson, R. (2015). The association between parenting stress, parenting self-efficacy, and the clinical significance of child ADHD symptom change following behavior therapy. Child Psychiatry and Human Development, 46(1): 118-129.
  38. Nair, S. M., Yusof, N. M., & Arumugam, L. (2013). The effects of using the play method enhance the mastery of vocabulary among preschool children. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116(2): 3976-82.
  39. Pearson, B. L. (2008). Effects of a cognitive behavioral play intervention on children's hope and school adjustment. Case Western Reserve University.
  40. Pushkarna, P. (2014). ADHD, an account of a successful play therapy (Psychoanalytical Psychotherapy). Journal of Apollo Medicine, 11(1): 35-36.
  41. Ray,D.C. (2008). Impact of play therapy on parent- child relationship stress at a mental health training setting. British Journal of Guidance, 36(2): 165- 187.
  42. Rogers, M. A., Wiener, J., Marton, I., & Tannock, R. (2009). Parental involvement of children with and without attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD). Journal of School Psychology, 47(1): 167-185.
  43. Skogan, A. H., Zeiner, P., Egeland, J., Urnes, A. G., Reichborn-Kjennerud, T., & Aase, H. (2015). Parent ratings of executive function in young preschool children with symptoms of ADHD disorder. Behavioral and Brain Functions, 18(3): 76-82. DOI: 10.1186/s12993-015-0060-1.
  44. Taylor, J., Valentine, A., Salleman, E., Adams, K. B., Daley, D. (2015). A qualitative process evaluation of a randomized controlled trial of a parenting intervention in community (school) settings for children at risk of attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD). Journal of BMC Psychiatry, 15(1): 290-299.
  45. Vural, P., Akkaya, C., Kucukparlak, I., Ercan, I., & Eracar, N. (2014). Psychodramatic group psychotherapy as a parental intervention in attention deficit hyperactivity disorder: A preliminary study. The Arts in Psychotherapy, 41(3): 233-239.
  46. Wiener, J., Biondic, D., Grimbos, T. (2016). Parenting Stress of parents of adolescents with Attention-Deficit Hyperactivity Disorder. Journal of Abnormal Child Psychology, 44(3): 561-574.
  47. Wolraich, M. L., Lambert, W., Doffing, M. A., Bickman, L., Simmons, T., & Worley, K. (2003). Psychometric properties of the Vanderbilt ADHD Diagnostic parent rating scale in a referred population. Journal of pediatric psychology, 28(8): 559-568.
  48. Yang, H. N., Tai, Y. M., Yang, L. K., & Gau, S. S. (2013). Prediction of childhood ADHD symptoms to quality of life in young adults: Adult ADHD and anxiety/depression as mediators. Research in developmental disabilities, 34(10): 3168-3181
  49. ***

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار