الگوی ساختاری گرایش به مصرف مواد در نوجوانان بر مبنای فضای روان‌شناختی خانواده و پیشینه اعتیاد اعضای خانواده با میانجیگری گروه همسالان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد

2 دانشگاه امام حسین

3 دانشگاه خوارزمی

چکیده

هدف: هدف پژوهش تعیین میزان گرایش نوجوانان مصرف کننده دخانیات به مصرف مواد بر مبنای فضای روان‌شناختی خانواده و پیشینه اعتیاد اعضای خانواده با میانجی‌گری گروه همسالان بود. روش: روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری تمامی نوجوانان دختر و پسر 19-13 ساله شهر تهران به ‌تعداد ۸۳۹۰۵۷ در نیمه دوم سال 1395 بود. به ‌روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای ابتدا شهر تهران به 5 قسمت جغرافیایی شمال، جنوب، غرب، شرق و مرکز تقسیم و سپس از بین مناطق 22 گانه شهرداری، 11 منطقه به‌صورت تصادفی انتخاب و حجم نمونه به پیشنهاد میشل 1993 و با در نظر گرفتن نسبت 10 تا 20 آزمودنی به ازای هر متغیر مشاهده شده و احتمال ریزش نمونه 150 نفر تعیین شد. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه استعداد اعتیاد ویراست نوجوانان زینالی (1393)، مقیاس جو عاطفی خانواده هیلبرن ۱۹۶۴، مقیاس همنشینی با همسالان بزهکار پاسکال، رینگوالت و فلولینگ (۲۰۰۳) و ابزار محقق ساخته پیشینه اعتیاد اعضای خانواده ۱۳۹۵ گردآوری و پس از حذف ۵ پرسشنامه مخدوش و ۳ شرکت کننده پرت، با استفاده از روش الگویابی معادله‌های ساختاری تحلیل شد. یافته­ها: نتایج نشان داد که ضریب مسیر غیرمستقیم فضای روان‌شناختی خانواده و گرایش به مصرف مواد با میانجی‌گری گروه همسالان منفی (۱۶۴/۰- =β، ۰۰۲/۰ =P) و ضریب مسیر غیرمستقیم پیشینه اعتیاد اعضای خانواده و فامیل و گرایش به مصرف مواد با میانجی‌گری گروه همسالان مثبت (۱۵۳/۰ =β، ۰۰۲/۰ =P) است. نتیجه‌گیری: پیشنهاد می‌شود والدین با فراهم آوردن فضای روان‌شناختی و عاطفی مناسب فرزندان خود را از تأثیر همسالان و گرایش به مصرف دخانیات و مواد محفوظ دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The prediction of drug use tendency based on the psychological space of the family, the family history of addiction and the role of the peer group in the tobacco-consuming adolescents

نویسندگان [English]

  • Forozesh Salami 1
  • Hamidreza Hatami 2
  • Robabeh Noori 3
1 M.A student
2 Emam Hosein University
3 Kharazmi University
چکیده [English]

Aim: This study was conducted with the purpose to the prediction of drug use tendency based on the psychological space of the family, the family history of addiction and the role of the peer group in the tobacco-consuming adolescents. Method: The research method was descriptive and correlational type and the statistical population of the study was all male and female adolescents (13-19 years old) with the quantity 839057 in the second half of 2016 which using cluster random sampling, 150 people from gardens of 22 areas of Tehran were selected. The data were collected using addiction susceptibility questionnaire- adolescent’s version by Zeinali, Vahdat & Hamedaniyah (2007); affective family climate scale Hillburn by 1964; adolescent affiliation with deviant peers scale by Paschal, Ringwalt & Flewelling by (2003); and a researcher-made tool for collecting family history of addiction. After removing 3 participants, data analysis was performed using structural equation modeling. Results: The results showed that the indirect pathway coefficient of the family psychological space and drug use tendency were negative and significant with the peer group mediation (β=-0.164, P=0.002) and the indirect path coefficient of the family history of addiction and relatives and tendency to drug use by peer group mediation were positive and significant (β=0.153, P=0.002). Conclusion: The results indicate the need for prevention of tobacco use by adolescents. It also emphasizes the importance of the role of the family in terms of creating a desirable psychological atmosphere and role play, as an appropriate model, and on the role of peer and friends' groups in the behavior. It is therefore suggested that parents, by providing psychological and emotional atmosphere, protect their children from the effects of peers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • drug use
  • Family
  • history of addiction
  • peers
  • psychological space

مراجع

  1. احمدی، خدابخش.، خدادادی سنگده، جواد.، و آموستی، فروغ. (۱۳۹۳). تدوین مدل تعاملی نظارت والدینی و هم‌نشینی با همسالان منحرف در پرخاشگری نوجوانان خانواده‌های نظامی. مجله طب نظامی، ۱۶(۲): ۶۷-۶۱.
  2. انجمن روان‌پزشکی آمریکا. (1393). راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی (ویراست پنجم). ترجمه یحیی سید محمدی. تهران: روان. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 2013).
  3. باوی، ساسان. (1388). اعتیاد (انواع مواد، سبب‌شناسی، پیشگیری، درمان). اهواز: دانشگاه آزاد اسلامی، چاپ اول.
  4. بزازیان، سعیده.، رجایی، یدالله.، و افسری، لیلا. (1393). نقش بازدارنده باورهای مذهبی و پیوند با خانواده در گرایش به مصرف سیگار، مواد مخدر و مشروبات الکلی. مجله روان‌شناسی خانواده، ۱(۱): ۲۸-۱۹.
  5. جاودان، موسی. (۱۳۹۳). رابطه خودبازبینی، جو عاطفی خانواده و مهارت‌های زندگی با پرخاشگری نوجوانان پسر. شخصیت و تفاوت‌های فردی، 3(5): 142-125.
  6. جوانمرد، کمال. (1394). بررسی عوامل مؤثر بر گرایش به مصرف مواد مخدرصنعتی در بین دانشجویان پسر دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان در نیمسال 94. مجله مطالعات علوم اجتماعی ایران، ۱۲(4): ۲۰-۱.
  7. حبیبی، مجتبی.، بشارت، محمدعلی.، و فرر-ردر، لورا. (1390). مطالعه پیرامون شاخص‌های پیشگیری از مصرف سیگار و اثر عوامل خطرساز فردی، خانوادگی و همسالان در مصرف سیگار نوجوانان: در دانش‌آموزان مقطع متوسطه مصرف کننده و غیرمصرف کننده سیگار. مجله پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، ۱(۴): ۴۴-۱۹.
  8. حقیقی، جمال.، شکرکن، حسین.، و موسوی شوشتری، مژگان. (1381). بررسی رابطه جو عاطفی خانواده با سازگاری دانش‌آموزان دختر پایه سوم راهنمایی اهواز. مجله علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، ۳(۱ و ۲): 108-79.
  9. خدادادی سنگده، جواد.، نظری، علی محمد.، احمدی، خدابخش.، خانزاده، مصطفی.، و بهروزی، نوروز. (1393). خطرپذیری مصرف سیگار در نوجوانان: ارائه مدل تعاملی نظارت والدینی و همنشینی با همسالان منحرف. مجله دانش و تندرستی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شاهرود، ۹(۱): ۶۷-۶۱.
  10. دانش، عصمت.، سلیمی نیا، نرگس.، حق رنجبر، فرخ.، نادری، فریده.، و عمویی، خدیجه. (۱۳۹۶). الگوی ساختاری تحول روانی-اجتماعی فرزندان در ارتباط با هوش معنوی و شیوه‌های فرزندپروری مادران آن‌ها. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، ۱۱(۱ پیاپی ۴۱): ۶۵-۴۷.
  11. درگاهی، شهریار.، اعیادی، نادر.، شاکرمی، محمد.، محبی، حامد.، و قاسم‌زاده، عظیم. (1393). رابطه نظارت والدین و همنشینی با همسالان بزهکار در رفتارهای پرخطر نوجوانان تک والد. فصلنامه نسیم تندرستی دانشکده علوم پزشکی دانشگاه آزاد واحد ساری، ۲(۴): ۸-۱.
  12. رحیمی موقر، آفرین.، حفاظی، میترا.، اسماعیلی، امین.، سهیمی ایزدیان، الهه.، و یوسفی نورائی، رضا. (1391). شیوع مصرف طول عمر دخانیات در دانش‌آموزان دبیرستانی کشور: یک مرور نظام‌مند. فصلنامه پایش، ۱۱(۳): ۳۴۹-۳۳۷.
  13. زاده محمدی، علی.، سروش‌فر، زهره.، غلامرضا کاشی، فضه.، غلامرضا کاشی، فاطمه. (1394). مرور نظام‌مند تحقیقات سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان. مسائل اجتماعی ایران، ۶ (۱): ۱۳۰-۱۰۷.
  14. زینالی، علی. (1393). رواسازی پرسشنامه استعداد اعتیاد برای نوجوانان ایران. مجله روان‌شناسی بالینی، ۶(۳): ۹۳-۸۱.
  15. سادوک، ویرجینیا.، و جیمز، بنجامین. (1393) خلاصه روان‌پزشکی: علوم رفتاری/ روان‌پزشکی بالینی. ترجمه فرزین رضاعی. تهران: نشر ارجمند. (تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی، 2013)
  16. شریفی، هومن.، سیگاری، سپیده.، صدر، ماکان.، عبدالهی نیا، علی.، و مسجدی، محمدرضا. (1393). بررسی ارتباط میان مصرف دخانیات و مصرف مواد مخدر: آیا مصرف دخانیات دروازه ورود به مصرف مواد مخدر است؟ مجله نفس، ۲(۱۱): ۲۴-۱۹.
  17. شهریاری، شیرین.، دستجردی، رضا.، حجت‌زاده، نسرین.، کیخایی، راضیه.، و رمضانی، عباسعلی. (1392). نقش و کارکرد خانواده در گرایش دانشجویان به اعتیاد و سوء مصرف مواد. فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی زابل، ۵(۴): ۶۷-۵۹.
  18. عسگری، پرویز.، صفرزاده، سحر.، و قاسمی مفرد، مریم. (1390). رابطه جو عاطفی خانواده و جهت گیری مذهبی با گرایش به اعتیاد. فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات اسلام و روان‌شناسی، ۵(۸): ۲۶-۷.
  19. قدسی، احمد.، صریحی، نفیسه.، و آقایوسفی، علی‌رضا. (۱۳۹۳). رابطه انگیزه پیشرفت با طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه و جو عاطفی خانواده. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، ۸ (۴ پیاپی ۳۲): ۱۳۱-۱۱۱.
  20. قربانی، اسماعیل.، و فیض آبادی، حسین. (۱۳۹۳). واکاوی دیدگاه‌های جامعه شناختی انحرافات اجتماعی. فصلنامه دانش انتظامی خراسان شمالی، ۳(۱): ۱۲۰-۹۷.
  21. کمالی ایگلی، سمیه.، و ابوالمعالی الحسینی، خدیجه. (۱۳۹۵). تبیین راهبردهای تنظیم شناختی هیجان بر اساس فرایندهای ارتباطی خانواده و کمال‌گرایی در نوجوانان دختر. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، پاییز ۱۰ (۳ پیاپی ۳۹): ۳۱۰-۲۹۱.
  22. محمدخانی، شهرام. (1390). شیوع مصرف سیگار، مشروبات الکلی و مواد روان‌گردان در نوجوانان ایرانی. مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان، ۱۹(۱): ۴۸-۳۲.
  23. مرعشیان، فاطمه. (1390). بررسی نقش زنان به عنوان مادران خانواده در ارتکاب انواع رفتارهای پرخطر نوجوانان. فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، ۲(۷): ۱۲۲-۱۰۹.
  24. نظری، فاطمه.، کاکاوند، علیرضا.، و مشهدی فراهانی، ملکه. (۱۳۹۴). رابطه طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه با شیوه‌های فرزندپروری مادران و اختلال‌های بیرونی شده فرزندانشان. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، ۹(۲ پیاپی ۳۴): ۱۳۵-۱۱۵.
  25. نعامی، عبدالزهرا.، و پیمان نیا، بهرام. (1393). تحلیل نقش جو عاطفی خانواده بر خودپنداره در نوجوانان بزهکار. مجله طب انتظامی، ۳(۳): ۱۴۰-۱۳۵.
  26. هالجین، ریچارد پی.، و ویتبورن، سوزان کراس. (1393). آسیب‌شناسی روانی. ترجمه یحیی سیدمحمدی. تهران، روان. (تاریخ انتشار به‌زبان اصلی، 2014).
  27. Ahmadi, K., Khodadadi Sangdeh, J., Aminimanesh, S., Mollazamani, A., & Khanzade, M. (2013). The role of parental monitoring and affiliation with deviant peers in adolescents’ sexual risk taking: toward an interactional model. International Journal of High Risk Behaviors & Addiction, 2(1): 22-27.
  28. Alboukordi, S., Nazari, A. M., Nouri, R., & Khodadadi, J. (2012). Predictive factors for juvenile delinquency: the role of family structure, parental monitoring and delinquent peers. International Journal of Criminology and Sociological Theory, 5(1): 770-777.
  29. Chuang, C. I., Sussman, S., Stone, M. D., Pang, R. D., Chou, C. P., Leventhal, A. M., & Kirkpatrick, M. G. (2017). Impulsivity and history of behavioral addictions are associated with drug use in adolescents. Addictive Behaviors, 74(1): 41-47.
  30. Esmali Kooraneh, A., & Amirsardari, L. (2015). Predicting early maladaptive schemas using Baumrind’s parenting styles. Iranian Journal of Psychiatry and Behavioral Sciences, 9(2): e952.
  31. Giddens, A., & Sutton, P. W. (2009). Sociology. UK & MA: Cambridge; Malden.
  32. Go, M. H., Green, H. D. Jr., Kennedy, D. P., Pollard, M., & Tucker, J. S. (2010). Peer influence and selection effects on adolescent smoking. Drug and Alcohol Dependence, 109(1):239-242.
  33. Hummel, A., Shelton, K. H., Heron, J., Moore, L., & Van Den Bree, M. B. M. (2013). A systematic review of the relationships between family functioning, pubertal timing and adolescent substance use. Addiction, 108(1): 487-496.
  34. Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling, 3rd edition. New York: Guilford press.
  35. Makri-Botsari, E. (2015). Adolescents' unconditional acceptance by parents, teachers, and educational outcomes: A structural model of gender differences. Journal of Adolescence, 43(1): 50-62.
  36. Mallia, C., & Hamilton-West, K. (2010). Smoking-related attitudes and perceptions among young adults in Malta and the UK. Psychology, Health & Medicine, 15(1): 347-356.
  37. Mercken, L., Sleddens, E. F., de Vries, H., & Steglich, C. E. (2013). Choosing adolescent smokers as friends: the role of parenting and parental smoking. Journal of Adolescence, 36(2): 383-392.
  38. Meyers, L. S., Gamst, G., & Guarino, A. J. (2006). Applied multivariate research, design and interpretation. London: Sage publication.
  39. Ngozi, U. F., & Evelyn, E. O. (2015). The relationship between family type, gender, parenting process and juvenile delinquency among diploma students’ of Delta State University Abraka, Nigeria. British Journal of Education, Society & Behavioral Science, 11(3): 1-10.
  40. Paschal, M. J., Ringwalt, C. L., & Flewelling, R. L. (2003). Effects of parenting, father absence, and affiliation with delinquent peers on delinquent behavior among African- American male adolescents. Adolescence, 38(1): 15-34.
  41. Schofield, T. J., Conger, R. D., & Robins, R. W. (2015). Early adolescent substance use in Mexican origin families: Peer selection, peer influence, and parental monitoring. Drug and Alcohol Dependence, 157(1): 129-135.
  42. Schumacker, R. E., & Lomax, R. G. (2004). A Beginner's Guide to Structural Equation Modeling, 2nd ed. Lawrence Erlbaum Associates, Inc., Mahwah: NJ.
  43. Shoemaker, D. J. (2010). Theories of delinquency: an examination of explanations of delinquent behavior, 6th Ed. New York: Oxford University Press.
  44. Steinberg, L., & Monahan, K. C. (2007). Age Differences in Resistance to Peer Influence. Developmental Psychology, 43(6): 1531-1543.
  45. Wang, M. P., Ho, S. Y., Lo, W. S., & Lam, T. H. (2012). Smoking family, secondhand smoke exposure at home, and nicotine addiction among adolescent smokers. Addictive Behaviors, 37(6): 743-746.
  46. Zhou, Q., Wang, Y., Deng, X., Eisenberg, N., Wolchik, S. A., & Tein, J.-Y. (2008). Relations of parenting and temperament to Chinese children’s experience of negative life events, coping efficacy, and externalizing problems. Child Development, 79(3): 493-513.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار