نقشه‌نگاری مداخله: چرایی، چیستی و چگونگی استفاده در روان‌شناسی تربیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی

10.48308/apsy.2023.228670.1389

چکیده

مداخلات، راهبردهایی هدفمند برای تغییر رفتار هستند که بر عوامل علّی یا زمینه‌ای آن رفتار تاثیر می‌گذارند. مشاهده نتایج موفقیت‌آمیز اجرای برخی مداخلات، پژوهش‌‌های بسیاری را به سمت توسعه مداخلات گوناگون هدایت نموده است. اگر توسعه مداخلات و بسته‌های آموزشی، مبتنی بر شواهد نظری و تجربی بوده و اعضای جامعه هدف را در فرآیند برنامه‌ریزی درگیر ‌کند، پذیرش این مداخلات در جامعه هدف و نیز شانس گسترش و تداوم آن‌ها بیشتر می‌شود.‌ به همین دلیل، چگونگی و ترتیب استفاده از شواهد، نظریه و مشارکت ذینفعان و اعضای جامعه هدف در فرآیند توسعه یک مداخله، مسئله‌ای حائز اهمیت است. با توجه به اهمیت موضوع و نیز عدم اطلاع اغلب توسعه‌دهندگان مداخلات از وجود چارچوبی‌ جامع برای توسعه مداخلات و بسته‌های آموزشی، در این مقاله با استفاده از نقشه‌نگاری مداخله، چارچوبی نظام‌مند و گام‌به‌گام مبتنی بر نظریه و شواهد برای توسعه مداخلات معرفی ‌شده و یک مداخله نمونه نیز ارائه گردیده است. شش گام‌ این رویکرد به ترتیب عبارتند از: یافتن مدل منطقی مساله، مشخص کردن پیامدها و اهداف مداخله، انتخاب روش‌های مداخله بر مبنای نظریه و شواهد، تولید برنامه مداخله، طرح پیاده‌سازی و اجرای مداخله، ارزیابی مداخله طراحی شده و پیامدهای اجرای آن به ‌منظور بررسی کارایی و اثربخشی مداخله، که در فرآیندی بازگشتی و تکرارشونده برای انباشت پایه شواهد تجربی و پژوهشی به‌منظور حصول اطمینان از پذیرش و تداوم اجرای مداخلات، به توسعه مداخلات چندسطحی پرداخته و راهبردهای اجرایی آن را هدایت می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Intervention mapping: why, what and how to use in educational psychology

نویسندگان [English]

  • Fateme Jafarpoor 1
  • Omid Shokri 2
  • Fatemeh Rashidipour 2
1 Department of Psychology, Faculty of Education and Psychology, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Department of Psychology, Faculty of Education and Psychology, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

Interventions are targeted strategies to change behavior that affect the causal or background factors of that behavior. The successful implementation of some interventions has conducted much research to develop various interventions. The development of interventions and educational packages based on theoretical and empirical evidence, besides stakeholders’ participation in this planning procedure, increases the acceptance of these interventions in the target community and the chances of their expansion and continuation. For this reason, employing the evidence and theory, and the participation of stakeholders and target group members in the development of an intervention is very important. Considering the importance of this issue and also the lack of information about a comprehensive framework for developing interventions and educational packages, intervention mapping as a systematic and step-by-step framework based on theory and evidence for the development of interventions is introduced and a case study is also provided. The steps of this approach include a logic model of the problem, specifying program outcomes and objectives, choosing theory and evidence-based methods, program production, program implementing plan, program evaluating the designed intervention and the consequences of its implementation to investigate the efficacy and effectiveness of the intervention, which is a recurrent and repetitive protocol to accumulate experimental and research evidence bases to ensure the acceptance and continuation of the interventions, develop multi-level interventions and guides their implementation strategies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intervention evaluation
  • Intervention implementation
  • Intervention development
  • Theory and evidence-based method
  • Intervention mapping
رشیدی­پور، فاطمه.، شکری، امید.، و فتح­آبادی، جلیل. (1399). فراتحلیل اثربخشی مداخلات روانی­آموزشی بر افزایش انگیزش پیشرفت یادگیرندگان. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 12 (2)، 254-289. [پیوند] ‎
رشیدی­پور، فاطمه.، شکری، امید.، و فتح­آبادی، جلیل. (1399). تجربه زیسته دانش­آموزان از پدیده بی‌انگیزگی تحصیلی: یک مطالعه پدیدارشناختی. مجله روان­شناسی تربیتی، 16 (56)، 197-2 34. [پیوند]
رشیدی‌پور، فاطمه.، شکری، امید.، فتح‌آبادی، جلیل.، و پورشهریار، حسین. (1401). ساخت برنامه داربست‌سازی انگیزشی براساس الگوی نقشه‌نگاری مداخله و اثربخشی آن بر جهت‌گیری‌های هدفی و ارزیابی‌های شناختی والدین. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، (3)16، 41-11. [پیوند]  10.52547/APSY.2021.223032.1100
گلستانه، سیدموسی.، و بهزادی، علی. (1398). اثربخشی آموزش مداخله روان‌شناسی مثبت بر افزایش بهزیستی، سرزندگی تحصیلی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، (2)13: 208-187. [پیوند]
شکری، امید.، صالحی فدردی، جواد.، فتح‌‌آبادی، جلیل.، نجاتی، وحید.، و ذبیح‌‌زاده، عباس. (1399). طراحی و آزمون اثربخشی بسته آموزش شناخت اجتماعی مدرسه­محور بر پرخاشگری کودکان. روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی. (66)17: 167-180. [پیوند]
شکری، امید.، و پورشهریار، حسین. (1398). اثربخشی برنامه آموزشی غنی‌سازی مهارت‌های رابطه بین‌فردی بر اسنادهای علّی، راهبردهای حل تعارض‌های بین‌فردی، مهارت‌های مقابله شناختی و ادراک از روابط مثبت با دیگران. روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی. (59)15: 287-308. [پیوند]
میرزایی علویجه، مهدی.، کک، خریو.، حیدرنیا، علیرضا.، نیک‌نامی، شمس‌الدین.، و مطلق، محمداسماعیل. (1395). مطالعه خانواده من، برنامه پیشگیری‌کننده از شروع زودرس مصرف مواد: کاربرد نقشه‌نگاری مداخله. آموزش و سلامت جامعه. (4)3: 1-15. [پیوند]
Álvarez, M., Byrne, S., & Rodrigo, M. J. (2021). Social support dimensions predict parental outcomes in a Spanish early intervention program for positive parenting. Children and Youth Services Review, 121: 105823.[Link]
Anderman, E. M. (2020). Achievement motivation theory: Balancing precision and utility. Contemporary Educational Psychology, 61: 101864. [Link]
Bartholomew, L. K., Cushman, W. C., Cutler, J. A., Davis, B. R., Dawson, G., Einhorn, P. T., ... & Williard, A. (2009). Getting clinical trial results into practice: design, implementation, and process evaluation of the ALLHAT Dissemination Project. Clinical Trials, 6: 329-343. [Link]
Bartholomew, L. K., Markham, C. M., Ruiter, R. A. C., Fernàndez, M. E., Kok, G., & Parcel, G. S. (2016). Planning health promotion programs: An Intervention Mapping approach (4th ed.). Hoboken, NJ: Wiley. [Link]
Becker, S., Pfost, M., Schiefer, I. M., & Artelt, C. (2019). Relations between life-goal regulation, goal orientation, and education-related parenting-A person-centered perspective. Learning and Individual Differences, 76: 101786. [Link]
Brown, K.M., Lindenberger, J.H., & Bryant, C.A. (2008). Using pretesting to ensure your messages and materials are on strategy. Health Promotion Practice, 9, 116–22. [Link]
Côté, J. C., Godin, G., Garcia, P. L., Gagnon, M., & Rouleau, G. (2008). Program development for enhancing adherence to antiretroviral therapy among persons living with HIV. AIDS Patient Care and STDs, 22: 965–975. [Link]
Craig, P., Dieppe, P., Macintyre, S., Michie, S., Nazareth, I., & Petticrew, M. (2019). Developing and evaluating complex interventions: Following considerable development in the field since 2006, MRC and NIHR have jointly commissioned an update of this guidance to be published in 2019. BMJ open, 50(5): 587-92. [Link]
Eccles, J. S., & Wigfield, A. (2020). From expectancy-value theory to situated expectancy-value theory: A developmental, social cognitive, and sociocultural perspective on motivation. Contemporary Educational Psychology, 61: 101859. [Link]
Fernandez, M. E., Wippold, R., Torres-Vigil, I., Byrd, T., Freeberg, D., Bains, Y. & Vernon, S.W. (2008). Colorectal cancer screening among Latinos from US cities along the Texas–Mexico border. Cancer Causes & Control, 19(2): 195–206. [Link]
Fernandez, M.E., Ruiter, R.A.C., Markham, C.M. & Kok, G. (2019). Intervention mapping: theory- and evidence-based health promotion program planning: perspective and examples. Frontiers in Public Health, 7: 209. [Link]
Flay, B. R., Biglan, A., Boruch, R. F., Castro, F. G., Gottfredson, D., Kellam, S., et al. (2005). Standards of evidence: Criteria for efficacy, effectiveness and dissemination. Prevention Science, 6(3): 151-175.‏ [Link]
Fraser, M. W., Richman, J. M., Galinsky, M. J., & Day, S. H. (2009). Intervention research: Developing social programs. Oxford University Press. [Link]
Godin, G., Gagnon, H., Alary, M., Levy J. J., & Otis J. (2007). The degree of planning: An indicator of the potential success of health education programs. Promotion & Education, 14, 138–142. [Link]
Graham, S. (2020). An attributional theory of motivation. Contemporary Educational Psychology, 61: 101861. [Link]
Green, L.W., & Kreuter, MW. (2005). Health program planning: an educational and ecological approach. NewYork, NY: McGraw-Hill Companies, Inc. [Link]
Hattie, J., Hodis, F. A., & Kang, S. H. (2020). Theories of motivation: Integration and ways forward. Contemporary Educational Psychology, 61: 101865. [Link]
Hawe, P., Bond, L., & Butler, H. (2009). Knowledge theories can inform evaluation practice: What can a complexity lens add? New Directions for Evaluation, 2009(124): 89-100. [Link]
Hawe, P. (2015). Lessons from complex interventions to improve health. Annual Review of Public Health, 36: 307–23. [Link]
Heinen, M. M., Bartholomew, L. K., Wensing, M., van de Kerkhof, P., van Achterberg, T. (2006). Supporting adherence and healthy lifestyles in leg ulcer patients: Systematic development of the lively legs program for dermatology outpatient clinics. Patient Education and Counseling, 61: 279–291. [Link]
Highfield, L., Valerio, M., Fernandez, M.E., & Bartholomew-Eldridge, K. (2018). Development of an implementation intervention using intervention mapping to increase mammography among low income women. Frontiers in Public Health, 6: 300. [Link]
Hurley, D. A., Murphy, L. C., Hayes, D., Hall, A. M., Toomey, E., McDonough, S. M., et al. (2016). Using intervention mapping to develop a theory-driven, group-based complex intervention to support self-management of osteoarthritis and low back pain (SOLAS). Implementation Science, 11: 56-59. [Link]
Janols, R., & Lindgren, H. (2017). A method for co-designing theory-based behavior change systems for health promotion. Studies in Health Technology and Informatics, 235, 368–72. [Link]
Keller, J.M. (2017). The MVP Model: Overview and application. New Direction for Teaching and Learning, 152: 13-26. [Link]
Kim, Y., Mok, S. Y., & Seidel, T. (2020). Parental influences on immigrant students' achievement-related motivation and achievement: A meta-analysis. Educational Research Review, 30: 100327. [Link]
Kobel, S., Wartha, O., Wirt, T., Dreyhaupt, J., Lämmle, C., Friedemann, E-M., et al. (2017). Design, implementation, and study protocol of a kindergarten-based health promotion intervention. BioMed Research International, 9. [Link]
Kok, G., Gottlieb, N. H., Panne, R., & Smerecnik, C. (2012). Methods for environmental change: An exploratory study. BMC Public Health, 12(1): 1037. [Link]
Leerlooijer, J.N., Bos, A.E., Ruiter, R.A., van Reeuwijk, M.A., Rijsdijk, L.E., Nshakira, N., & Kok, G. (2013). Qualitative evaluation of the teenage mothers project in Uganda: A community-based empowerment intervention for unmarried teenage mothers. BMC Public Health, 13: 816. [Link]
Lehmann, B. A., Ruiter, R. A., Wicker, S., Van Dam, D., & Kok, G. (2014). “I don't see an added value formyself”: A qualitative study exploring the social cognitive variables associated with influenza vaccination of Belgian, Dutch and German healthcare personnel. BMC Public Health, 14: 407. [Link]
Lehmann, B., Ruiter, R., Van Dam, D., Wicker, S., & Kok, G. (2015). Sociocognitive predictors of the intention of healthcare workers to receive the influenza vaccine in Belgian, Dutch and German hospital settings. Journal of Hospital Infection, 89(3): 202–209. [Link]
Lewis, C. C., Klasnja, P., Powell, B. J., Lyon, A. R., Tuzzio, L., Jones, S., et al. (2018). From classification to causality: advancing understanding of mechanisms of change in implementation science. Frontiers in Public Health, 6: 136. [Link]
Lewis, C. C., Scott, K., & Marriott, B. R. (2018). A methodology for generating a tailored implementation blueprint: an exemplar from a youth residential setting. Implementation Science, 13: 68. [Link]
Macleod, M. R., Michie, S., Roberts, I., Dirnagl, U., Chalmers, I., Ioannidis, J. P., et al. (2014). Biomedical research: increasing value, reducing waste. Lancet, 383(9912): 101–4. [Link]
Murray, N.G., Opuni, K.A., Reininger, B., Sessions, M.N., Mowry, M.M.M., & Hobbs, M. (2009). Multimedia educational program increases science achievement among inner-city non-Asian minority middle-school students. Academic Medicine, 84: 803–811. [Link]
O’Cathain, A., Croot, L., Sworn, K., Duncan, E., Rousseau, N., Turner, K., et al. (2019). Taxonomy of approaches to developing interventions to improve health: a systematic methods overview. Pilot and Feasibility Studies, 5, 41. [Link]
Peters, L. W. H., Kok, G., Ten Dam, G. T. M., Buijs, G. J., & Paulussen, T. G. (2009). Effective elements of school health promotion across behavioral domains: A systematic review of reviews. BMC Public Health, 9:182. [Link]
Powell, B.J., Beidas, R.S., Lewis, C.C., Aarons, G.A., McMillen, J.C., Proctor, E.K., et al. (2017). Methods to improve the selection and tailoring of implementation strategies. Journal of Behavioral Health Services & Research, 44: 177–94. [Link]
Rütten, A., Röger, U., Abu-Omar, K., & Frahsa, A. (2009). Assessment of organizational readiness for health promotion policy implementation: test of a theoretical model. Health Promotion International, 24: 243–51. [Link]
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2020). Intrinsic and extrinsic motivation from a self-determination theory perspective: Definitions, theory, practices, and future directions. Contemporary Educational Psychology, 61: 101860. [Link]
Schunk, D. H., & DiBenedetto, M. K. (2020). Motivation and social cognitive theory. Contemporary Educational Psychology, 60. [Link]
Snyder, K.E., Fong, C.J., Painter, J. K., Pittard, C.M, Barr, S.M., & Patall, E.A. (2019). Interventions for academically underachieving students: A systematic review and meta-analysis. Educational Research Review, 28: 100294. [Link]
Stafford, R. S., Bartholomew, L. K., Cushman, W. C., Cutler, J. A., Davis, B. R., Dawson, G., … Whelton, P. K. (2010). Impact of the ALLHAT/JNC7 dissemination project on thiazide-type diuretic use. Archives of Internal Medicine, 170: 851–858. [Link]
Van Achterberg, T., Huisman-de Waal, G.G.J., Ketelaar, N.A.B.M., Oostendorp, R.A., Jacobs, J.E., & Wollersheim, H.C.H. (2011). How to promote healthy behaviours in patients? An overview of evidence for behaviour change techniques. Health Promotion International, 26: 148–62. [Link]
Vonk Noordegraaf, A., Huirne, J.A., Pittens, C.A., van Mechelen, W., Broerse, J.E., Brölmann, H. A., & Anema, J.R. (2012). EHealth program to empower patients in returning to normal activities and work after gynecological surgery: intervention mapping as a useful method for development. Journal of Medical Internet Research, 14(5): e124. [Link]
Wallerstein, N. B., & Duran, B. (2006). Using community-based participatory research to address healthdisparities. Health Promotion Practice, 7(3): 312–323. [Link]
Weiner, B.J., Lewis, M.A., & Linnan, L.A. (2009). Using organization theory to understand the determinants of effective implementation of worksite health promotion programs. Health Education Research, 24: 292–305. [Link]
Whittingham, J., Ruiter, R., Bolier, L., Lemmers, L., van Hasselt, N., & Kok, G. (2009). Avoiding counterproductive results: An experimental pretest of a harm reduction intervention on attitude toward party drugs among users and nonusers. Substance Use & Misuse, 44: 532–547. [Link]
Wigfield, A., & Eccles, J. S. (2020). 35 Years of research on students’ subjective task values and motivation: A look back and a look forward. In A. Elliot (Vol. Ed.), Advances in motivation science: Vol. 7, (pp. 162–193). New York: Elsevier. [Link]
Wight, D., Wimbush, E., Jepson, R., & Doi, L. (2016). Six steps in quality intervention development (6SQuID). Journal of epidemiology and community health, 70(5): 520–525. [Link]