روان‌شناسی مثبتِ تیزهوشی: چهارچوبی برای معرفی مدل خودمراقبت‌گری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی دانشگاه شهید بهشتی

2 استادیار، گروه روان‌شناسی کاربردی، دانشگاه شهید بهشتی

3 دانشیار، گروهش روان‌شناسی کاربردی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

هدف: در خلال سال‌های اخیر، مرور مبانی نظری و تجربی در قلمرو مطالعاتی روان‌شناسی تیزهوشی نشان می‌دهد که محققان علاقه‌مند به این قلمرو مطالعاتی ضمن تأکید بر نابسندگی پهنای مفهومی سازة تیزهوشی با تأکید صرف بر توانش‌های شناختی تیزهوشان کوشیده‌اند با گسترندان مرزهای فکری این سازه، فرصت بهینه‌ای را برای چاره‌جویی در رویارویی با پدیدة تیزهوشان غیرموفق، فراهم آورند. روش: در این بین، مطالعه مروری مجموعه تحرکات نشان‌دهنده آن است که تعدادی از محققان با تأکید بر ترکیب‌هایی مفهومی مانند تیزهوشی هیجانی ـ اجتماعی، تیزهوشی معنوی، انگیزش هوشمندانه و حتی با تلاش برای توسعة برخی صورتنبدی‌های مفهومی مانند نظریة تعادلی خرد، فرصت مناسبی را برای گذار از بحران توقفِ ناظر بر پدیدة تیزهوشان غیرموفق یا خاموش، فراهم کرده‌اند. یافته‌ها: اگر چه وقوع چنین تحرکاتی به سبب تأکیدی واقع‌گرا بر شمول مؤلفه‌های چندگانه غیرشناختی به بدنة معنایی تیزهوشی، ضمن پروراندن مرزهای مفهومی تیزهوشی در مسیر راه‌حل‌یابی برای پدیدة سرآمدان خاموش و همچنین تدارک بسترهای اطلاعاتی زمینه‌ساز برای تسهیل تبدیل ظرفیت‌های بالقوه به تجارب پیشرفت شگرف در این افراد، منشأ اثر واقع شده‌اند اما در غیاب یک مدلی یکپارچه مانند مدل خودمراقبت‌گری، این مجموعه تحرکات به صورت جزایر فکری/محتوایی دور افتاده از یکدیگر، در تلخیص و تجمیع روی‌آوردهای مختلف، ناتوان ظاهر شده‌اند. نتیجه‌گیری: از این رو تلاش در جهت ایجاد پیوندی مفهومی میان مجموعه تلاش‌های موجود از طریق مدل خودمراقبت‌گری در جهت توسعه دانشی یکپارچه و ناظر بر یک افق معنایی خاص، امری ضروری و توجیه‌پذیر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The positive psychology of giftedness: Introducing a framework for self-care model

نویسندگان [English]

  • Arghavan Kiakazemi 1
  • Omid Shokri 2
  • jalil fathabadi 3
1 M.A, Educational psychology, shahid beheshti university
2 Assistant Professor, Educational Psychology, Shahid Beheshti University
3 Associate Professor, Department of Applied Psychology, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

Aim: In the last few years, a review of recent theoretical and empirical studies in the field of gifted psychology has shown that scholars interested in this field of study emphasize the inability of the conceptual breadth of the gifted construct by merely emphasizing the gifted cognitive abilities. Therefore, emphasizing extending the intellectual boundaries of this structure provides an opportunity to deal with the different types of gifted students, specially underachievement gifted, which is one of the biggest concerns in this field of study. Method: Meanwhile, many scholars have introduced conceptual frameworks such as social-emotional giftedness, spiritual giftedness, gifted motivation, and theoretical frameworks such as the balance theory of wisdom, which could help a transition from underachieving to flourishing and progressive situations. Results: These movements are due to a real emphasis on including multiple non-cognitive components into the gifted semantic by extending this concept's intellectual boundaries. However, in the absence of an integrated model such as self-care, these various movements seem like diverse islands that have become incapable of assembling these different approaches. Conclusion: Therefore, trying to create a conceptual link between the existing efforts through the model of self-care in order to develop an integrated knowledge that oversees a specific semantic horizon is necessary and justifiable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Positive psychology
  • Gifted psychology
  • Self-care
  • Underachievement gifted

مراجع

پاسبانی، ر.، شکری، ا. و پورشهریار، ح. (۱۳۹۴). نقش واسطه­ای استرس تحصیلی در رابطة بین ترس از ارزیابی منفی با بهزیستی هیجانی در نوجوانان تیزهوش و عادی. دوفصلنامة روان­شناسی معاصر،۱۰(۱)، ۷۲-۵۷. [پیوند]
حجازی، الهه.، و عباسی، فهیمه. (۱۴۰۰). اثر ادراک از روابط والدینی، رابطه معلم- دانش‌آموز و بهترین اهداف شخصی بر سرزندگی تحصیلی. فصلنامة علمی- پژوهشی روان‌شناسی کاربردی، ۱۵( 2 پیاپی ۵۸): ۲۰۵- ۱۷۹. [پیوند]
خردمند، ه. شکری، ا. (زیرچاپ). مدل‌یابی روابط علّی پیشایندها و پسایندهای انگیزش پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان تیزهوش. مجله مطالعات روانشناسی تربیتی.
رضوی علوی‌، ز.‌، شکری‌‌، ا.،‌ و پور‌شهریار‌، ح. (۱۳۹۶). مدل‌یابی روابط بین کمال‌گرایی‌، هیجانات پیشرفت و بهزیستی تحصیلی در دانش‌آموزان تیز‌هوش‌‌: آزمون تغییر‌ناپذیری جنسی. فصلنامة روان‌شناسی افراد استثنائی‌، ۷(۲۸)، ۱۳۵-۹۵. [پیوند]
صادقی، م.، و بیرانوند، ز. (۱۳۹۶). تأثیرآموزش مثبت‌نگر گروهی بر پیوند با مدرسه در دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه. پژوهشنامه روان‌شناسی مثبت، ۳(۲)، ۳۶-۱۹. [پیوند]
صوفی، س.، شکری، ا.، فتح‌آبادی، ج.، و قنبری، س. (۱۳۹۷). تیزهوشی هیجانی ـ اجتماعی، چیستی و چرایی؟ پنجمین همایش ملی روان‌شناسی مدرسه. تهران. ایران. ۲۷۱-۲۷۰. [پیوند]
صوفی، س.، شکری، ا.، فتح‌آبادی، ج.، و قنبری، س. (۱۳۹۸). ساختار علّی پیشایندها و پسایندهای سبک زندگی تحصیلی سلامت‌محور در دانش‌آموزان سرآمد دختر. فصلنامه روانشناسی افراد استثنایی، ۹(۳۵)، ۷۲-۳۵. [پیوند]
کبوتری اصفهانی، ف.، عابدی، ا.، و قمرانی، ا. (۱۳۹۵). اثربخشی آموزش هوش معنوی بر مؤلفه‌های بهزیستی ذهنی دانش‌آموزان تیزهوش. پژوهش‌نامه روان‌شناسی مثبت، ۲(۱)، ۶۲-۴۷. [پیوند]
گلستانه، سید موسی.، و بهزادی، علی. (۱۳۹۸). اثربخشی آموزش مداخله روان‌شناسی مثبت بر افزایش بهزیستی، سرزندگی تحصیلی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر. فصلنامه روانشناسی کاربردی، ۱۳(۲ پیاپی ۵۰): ۲۰۸-۱۸۷. [پیوند]
ملک جعفریان، م.، شکری، ا.، و شریفی، م. (زیر چاپ). نقش واسطه‌ای اسنادهای علّی در رابطه کمال‌گرایی با بهزیستی تحصیلی در نوجوانان تیزهوش دختر و پسر. فصلنامه روان‌شناسی تحولی.
 
Ambrose, D. (2009). Morality and high ability: Navigating a landscape of altruism and malevolence. In D. Ambrose & T. Cross (Eds.), Morality, ethics, and gifted minds (pp. 49–71). Dordrecht, Netherlands: Springer. [Link]
Bar-On, R., & Maree, J. G. (2009). In search of emotional-social giftedness: A potentially viable and valuable concept. In L. V. Shavinina (Ed.), International Handbook on Giftedness (pp. 559-570). NY: Springer-Verlaag. [Link]
Davis, G. A., Rimm, S. B., & Siegle, D. (2011). Education of the gifted and talented (6th ed.). Boston, MA: Pearson. [Link]
Ferrari, M. (2009). Teaching for wisdom in public schools to promote personal giftedness. In L. V. Shavinina (Ed.), International Handbook on Giftedness (pp. 1099-1112). NY: Springer-Verlaag. [Link]
Fredrickson, B. L., & Joiner, T. (2018). Reflections on positive emotions and upward spirals. Perspective Psychology Science, 13(2), 194-199. [Link]
Garn, A. C., Matthews, M. S., & Jolly, J. L. (2010). Parental influences on the academic motivation of gifted students: A self-determination theory perspective. Gifted Child Quarterly, 54(4), 263–272. [Link]
Gilar-Corbi R, Veas A, Miñano P, and Castejón J-L (2019) Differences in personal, familial, social, and school factors between underachieving and non-underachieving gifted secondary students. Frontiers in psychology, 10, 23-67. [Link]
Guez, A., Peyre, H., Cam, L. M., Gauvrit, N., & Ramus, F. (2018). Are high-IQ students more at risk of school failure? Intelligence, 71, 32-40. [Link]
Guénolé, F., Speranza, M., Louis, J., Fourneret, P., & Baleyte, J. M. (2015). Wechsler profiles in referred children with intellectual giftedness: Associations with trait-anxiety, emotional dysregulation, and heterogeneity of Piaget-like reasoning processes. European Journal of Pediatric Neurology, 19 (4), 402-410. [Link]
Gottfried, A. E., & Gottfried, A. W. (2004). Toward the development of a conceptualization of gifted motivation, Gifted Child Quarterly, 48, 121–132. [Link]
Jeynes, W. (2005). A meta-analysis of the relation of parental involvement to urban elementary school student academic achievement. Urban Education, 40, 237–269. [Link]
Jeynes, W. (2012). A meta-analysis of the efficacy of different types of parental involvement programs for urban students. Urban Education, 47, 706–742. [Link]
Jordan, K. (2010). Vicarious trauma: Proposed factors that impact clinicians. Journal of Family Psychotherapy, 21, 225–237. [Link]
Juvonen, J., Knifsend, C. (2016). School-based peer relationships and achievement motivation. In K. R. Wentzel, & D. B. Miele (Eds.). Handbook of Motivation at School (pp. 396-428). Routledge: Taylor & Francis Group. [Link]
King, R. B., & McInerney, D. M. (2016). Culture and motivation: The Road Travelled and the way ahead. In K. R. Wentzel, & D. B. Miele (Eds.). Handbook of Motivation at School (pp. 471-513). Routledge: Taylor & Francis Group. [Link]
Lee, J. J., & Miller, S. E. (2013). A self-care framework for social workers: Building a strong foundation for practice. Families in Society: The Journal of Contemporary Social Services, 94, 96-103. [Link]
Matta, M., Gritti, E. S., & Lang, M. (2019). Personality assessment of intellectually gifted adults: A dimensional trait approach. Personality and Individual Differences, 1401, 21-26. [Link]
Matthews G, Lin J, Zeidner M, Roberts RD. (2018). Emotional intelligence and giftedness. In S. I. Pfeiffer, E. Shaunessy-Dedrick, & M. Foley-Nicpon (Eds.). APA Handbook of Giftedness and Talent (pp. 585-600). Washington, DC: APA Books. [Link]
McCoach, D. B., & Reis, S. M. (2000). The underachievement of gifted students: What do we know and where do we go? Gifted Child Quarterly, 44, 152-170. [Link]
Mofield, E., & Parker Peters, M. (2018). Mindset misconception? Comparing mindsets, perfectionism, and attitudes of achievement in gifted, advanced, and typical students. Gifted Child Quarterly, 62(4), 327-349. [Link]
Mofield, E., Parker Peters, M. (2019). Understanding underachievement: Mind-set, perfectionism, and achievement attitudes among gifted students. Journal for the Education of the Gifted, 42(2), 1-28. [Link]
Paik, S. J. (2015). Educational productivity: Achieving excellence. In J. D. Wright (Ed.), International encyclopedia of the social and behavioral sciences (2nd ed., pp. 272–278). Oxford: Elsevier, Ltd. [Link]
Paik, S. J., Gozali, C., & Marshall‐Harper, K. R. (2019). Productive Giftedness: A New Mastery Approach to Understanding Talent Development. New directions for child and adolescent development, 2019(168), 131-159. [Link]
Phillips, R. (2017). Identification of gifted students at risk of underachievement using ROC curve analysis; using an understanding of the relationships and patterns of social coping, attitude toward school, and self-efficacy to identify underachieving gifted students: An Australian sample. [Link]
Piechowski, M. M. (2003). Emotional and spiritual giftedness. N. Colangelo & G. A. Davis (Eds.), Handbook of gifted education (3rd ed.) (pp. 403-416). Boston: Pearson Education. [Link]
Pfeiffer, S. I., & Prado, R. M. (2018). Counseling the Gifted: Current Status and Future Prospects. Handbook of Giftedness in Children, 299-313. [Link]
Rai, D., Stuhl, A., Morelli, V., & Rai, N. (2019). Spiritual Screening in Adolescents. In Adolescent Health Screening: An Update in the Age of Big Data (pp. 207-226). Elsevier. [Link]
Reis, S. M., & Renzulli, J. S. (2010). Is there still a need for gifted education? An examination of current research? Learning and Individual Difference. 20(4), 308-317. [Link]
Ritchotte, J. A., Matthews, M. S., & Flowers, C. P. (2014). The validity of the achievement orientation model for gifted middle school students: An exploratory study. Gifted Child Quarterly, 58(3), 183-198. [Link]
Ritchotte, J., Rubenstein, L., & Murry, F. (2015). Reversing the underachievement of gifted Middle school students: Lessons from another field. Gifted Child Today, 38(2), 103-113. [Link]
Rubenstein, L. D., Siegle, D., Reis, S., M, McCoach, D. B., & Burton, M. G. (2012). A Complex quest: The development and research of underachievement interventions for gifted students. Psychology in the Schools, 49(7), 678-694. [Link]
Sağkal, A. S. (2019). Direct and indirect effects of strength-based parenting on adolescents' school outcomes: Exploring the role of mental toughness. Journal of Adolescence, 6, 20–29. [Link]
Sağkal, A. S., & Özdemir, Y. (2019). Strength-based parenting and adolescents' psychological outcomes: The role of mental toughness. Journal of Psychologists and Counsellors in Schools, 29(2), 177-189. [Link]
Siegle, D., McCoach, D. B., & Roberts, A. (2017). Why I believe I achieve determines whether I achieve. High Ability Studies, 28, 59–72. [Link]
Sisk, D. (2008). Engaging the spiritual intelligence of gifted students to build global awareness in the classroom. Roeper Review, 30(1), 24–30. [Link]
Snyder, K., & Linnenbrink-Garcia, L. (2013). A developmental, person-centered approach to exploring multiple motivational pathways in gifted underachievement. Educational Psychologist, 48(4), 209–228. [Link]
Sternberg, R. J. (2001). Why schools should teach for wisdom: The balance theory of wisdom in educational settings. Educational Psychologist, 36, 227–245. [Link]
Sternberg, R. J. (2005). WICS: A model of giftedness in leadership. Roeper Review, 28, 37–44. [Link]
Subotnik, R., Olszewski-Kubilius, P., & Worrell, F. (2011). Rethinking giftedness and gifted education: A proposed direction forward based on psychological science. Psychological Science in the Public Interest, 12(1), 3 –54. [Link]
Sunbul, Z. A., & Guneri, O. V. (2019). The relationship between mindfulness and resilience: The mediating role of self-compassion and emotion regulation in a sample of underprivileged Turkish adolescents. Personality and Individual Differences, 139, 337–342. [Link]
Wentzel, K. R. (2016). Teacher-student relationships. In K. R. Wentzel, & D. B. Miele (Eds.). Handbook of Motivation at School (pp. 361-395). Routledge: Taylor & Francis Group. [Link]
White, S. L. J., Graham, L., & Blaas, S. (2018). Why do we know so little about the factors associated with gifted underachievement? A systematic literature review. Educational Research Review, 24, 55-66. [Link]
Wilder, S. (2014). Effects of parental involvement on academic achievement: A meta-synthesis. Educational Review, 66(3), 377-397. [Link]
Young, K. S., Sandman, C. F., & Craske, M.G. (2019). Positive and negative emotion regulation in adolescence: Links to anxiety and depression. Brain Science. 9(4), 76-96. [Link]
Zeidner M, & Matthews G. (2017) Emotional intelligence in gifted students. Gifted Education International, 33(2) 163–182. [Link]

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار